Waarom we nood hebben aan witruimte

Stel je een plek voor waar je elkaar nog begroet op straat. Waar het café misschien sloot, maar het oude schoolgebouw weer leven kreeg. Omgetoverd tot een bruisend buurthart, met plek voor ontmoeting, zorg, circulaire buurtprojecten én lokaal ondernemerschap. Waar jonge makers hun ideeën testen in gedeelde werkruimtes. Waar een buurtbar open is op woensdagavonden, en de markt op zaterdag weer groeit.
Waar je kunt werken op fietsafstand, en iets leuks doen zonder naar de stad te moeten. Een plek waar het draait om gedeelde dromen in plaats van individuele muren, verbinden in plaats van versnipperen, ondernemen in plaats van volgen, dialoog in plaats van verdeling.

Dat is geen toekomstbeeld. Dat is een mogelijke richting. In wijken en dorpen verdwijnen basisvoorzieningen. Winkels sluiten, publieke plekken verliezen hun functie, mensen vereenzamen. Maar net daar – in die leemte – kan iets nieuws groeien. Niet vanzelf, maar wél als we er ruimte voor maken.

Wat gebeurt er als je witruimte biedt?

Wat als elke dorpskern of wijk een plek zou hebben die ruimte biedt aan mensen en ideeën? Een incubator voor publiek geluk en lokaal ondernemerschap. Een plek die multifunctioneel en gedeeld wordt, en tegelijk tijdelijk toegeëigend kan worden. Klaar om ondersteuners, medestanders, supporters en deelnemers te vinden. En bij succes: schaalbaar naar andere plekken in de omgeving. Wat als we konden uittesten of dat werkt?

Ruimte zoeken

Hoewel we veel tijd online doorbrengen, hebben goede ideeën vaak live ruimte nodig. De rode draad doorheen mijn werk als procesbegeleider en ruimtemaker is de zoektocht naar onbestemde ruimte. Niet het klassieke ’te huur’-bord met een duidelijk rendement (en de bijhorende risico’s), maar ruimte voor het nog-onbepaalde. Ruimte die gedeeld kan worden in tijden waarin we ons steeds vaker terugtrekken in persoonlijke werkkamers en keukentafels. Die kan evolueren. Ruimte die niet vraagt om een afgelijnd businessplan, maar wel om verbeelding, samenwerking en een eerste stap.

Die ruimte is er. Maar zelden in de vorm die creatieve mensen of nieuwe ideeën nodig hebben. Of betaalbaar en haalbaar om even te experimenteren. Om fysieke ruimte te mogen en kunnen gebruiken, is er meestal meer nodig dan een goed idee. Een volledig bedacht en langdurig plan, vaak traditioneel: een winkel, café, sportcentrum. Iets met een duidelijke (her)bestemming en economisch rendement. Of toch wat vroeger economisch rendement had. Een afgebakend verhaal. Liefst solo. Geen gedeeld gebruik, geen ruimte voor ruis of vertraging. Het is dat, of leegstand. En zo blijven veel plekken on(der)benut — en nog meer ideeën ongeprobeerd.

Tussenruimte

De mogelijkheden van een ander ruimteverhaal blijven me fascineren. Maar ik kan niet blijven ronddolen door straatjes en fantaseren over wat leegstaande panden en vergeten pleinen zouden kunnen zijn. Wat als de dromen van de mensen achter de gevels een publiek terrein zouden krijgen? Wordt het geen tijd om zelf iets te proberen? Op zoek naar een werkend concept voor onvoorspelbare ruimte. Pop-ups vol origineel buurtinitiatief. Creatief en publiek ondernemerschap met toestemming om het businessplan later te schrijven. Als publiek geluk en maatschappelijk ondernemerschap zich al in een businessplan laat duwen.

Ruimte vinden

“We hebben gewoon gevraagd of we iets met de tuin mochten doen. Vervolgens of we ons tuinmateriaal binnen mochten stallen. En zo zijn we geleidelijk aan de plek beginnen gebruiken.“
Een geniale strategie van een bewonersgroep uit een lokale pastorie.

Ook in mijn ervaring is het makkelijker om opslagruimte te vragen aan een lokaal bestuur dan om een plek te krijgen voor maatschappelijk waardevolle maar nog onduidelijke activiteiten. Terwijl er nochtans zoveel on(der)benutte publieke gebouwen zijn in het patrimonium. Dat frustreert én fascineert me. Want wat als we de tussenruimte konden activeren? De witruimte in de stad. De ruimte tussen bestemming en leegstand. De ruimte tussen plan en praktijk.

Wat als we konden experimenteren met het delen van ruimte — zonder meteen te moeten voldoen aan het hele systeem? Wel, daarvoor ben ik ruimte aan het maken. Op kleine schaal, een eerste prototype, een eerste test. Ik had er graag al eerder mee geëxperimenteerd op plekken maar alle plekken die op mijn pad boden die mogelijkheid niet: te tijdelijk of te duur. Te bestemd of te onbruikbaar. Of te groot en dus te risicovol. Dan maar met een kleine stap beginnen.

Ruimte creëren

Binnenkort is mijn handelspand in de rand van Brugge klaar, na een grondige verbouwing. Hier wil ik eerst ruimte maken voor experiment en ontmoeting — geen kant-en-klare bestemming, maar ruimte om te proberen, te leren, te delen. Een eerste prototype, klein van schaal maar groot in ambitie. Met tijd om nog even te wachten op een definitieve invulling. Misschien komt die er wel nooit — en dat is oké.

De eigenaar? Dat ben ik. Klaar om te experimenteren met publiek geluk en glokaal ondernemerschap.
Of het lukt zoals gehoopt, of helemaal anders: ik weet nu al dat het waardevol wordt. Omdat ik wil leren of, en hoe, deze droom van nieuwe invullingen in leegstaande handelspanden werkelijkheid kan worden. Maar ook dat ik ervan overtuigd ben dat ook buurtgerichte invullingen zoals parochiezalen meer kunnen zijn dan wat ze nu zijn of ze nu in een stad of dorp liggen. Een studie van Idea Consult in opdracht van de Vlaamse Landmaatschappij benadrukt dat de meest veerkrachtige dorpshuizen niet louter plekken van ontmoeting zijn, maar evolueren naar een hybride rol als facilitator, gangmaker én innovator ((Bron: “Dorpshuizen op het Vlaamse platteland – Hefboom richting het geconnecteerde dorp“, Idea Consult, 2022).

Er zijn al heel wat voorbeelden te vinden van dat soort plekken. Ik bezocht en leerde er al heel wat. En ontmoette al heel wat mensen in en uit mijn netwerk die ondertussen weten wat werkt en niet werkt. Maar leren gebeurt het best al doende en lokaal. Daarom startten we ook een ruimtemakers collectief op in Brugge (mijn woonplaatsà om te experimenteren met ruimte. Verschillende plekken (van een oude schietstand tot een hotel, klooster of tuin), verschillende expertises (architecten, zorginnovatoren, productontwikkelaars, kunstenaars, vzw’s, procesbegeleiders,…) en vooral verschillende experimenten die samen de ruimtes van de toekomst vormgeven.

Blijf dus zeker verbonden om al wat beweegt in deze ruimtes te volgen, te leren en misschien ook mee ruimte te maken.

Ik nodig je uit…

Deze ‘Inesights Stories’ zijn een uitnodiging om mee te volgen, mee te groeien, mee te leren, mee te delen — en misschien ook: om mee te doen. Want dit werk doen we nooit alleen. We hebben elkaar nodig. Lokale lef, collectieve ambitie en nieuwe manieren van samenwerken.

Ben jij iemand met ideeën, ruimte of vragen? Heb je plannen die impact kunnen maken, maar zoek je een manier om ze te laten landen?

Laten we elkaar ontmoeten. Want het volgende grote ding? Dat begint bij één plek, één idee, en een paar mensen die ervoor willen gaan.

Met hoopvolle groeten,

Ine

PS: waarom het wat langer duurt voor ‘mijn plek’ klaar is, kun je hieronder zien. De invulling is een prototype maar de structuur met handelspand en woningen had een grondige update nodig. Maar we zijn er bijna!