Leopold – van leegstand tot…

“Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world. Indeed, it’s the only thing that ever has.” – Margaret Mead

Wat als je niet wacht tot iemand anders ruimte maakt, maar het zelf doet? Dat was de gedachte toen we besloten om een klein gebouw met een leegstaand handelspand te kopen. Geen klassiek investeringsproject, maar een test: kan je als maatschappelijk ondernemer letterlijk ruimte creëren voor experiment, samenwerking en publiek geluk?

Dat ‘niet wachten’ was behoorlijk relatief. Als ondernemende burger en ambtenaar ging ik al jarenlang op zoek naar dit soort ruimte. Na jaren zoeken, vragen, overleggen, voorstellen indienen en op deuren kloppen om ruimte (de buurtkerk, een oud gemeentehuis een oude stelplaats, een pleintje,…) vrij te krijgen, was ik nog steeds niet lokaal actief met ruimte. Ondertussen ging ik op zoek naar voorbeelden en verhalen en leerde ik veel. Zoals, om te doen wat ik wil doen, is creativi-tijd nodig. En die krijg je misschien alleen als zowel eigenaar, beheerder en procesbegeleider op één lijn zitten. En tijd en ruimte geven voor experiment.

Voor de plek die ik wil maken bestaat (nog) geen standaardformule. Geen harde bewijzen dat het werkt. En er is tijd en ruimte nodig om het samen te doen werken. Iets dat bij tijdelijke invullingen knelt. Korte termijnen om uit te kosten te geraken. En lange termijn opbrengsten die elders terecht komen. Niet enkel bij de buurt. Zelf de rol opnemen als (micro-)investeerder was dan ook de start van een boeiend maar doordacht experiment.

Wat mij het meest intrigeert is ’the third place‘, een concept van Amerikaans Socioloog Ray Oldenburg. Een ruimte voor informele, vrije sociale interactie, essentieel voor het samenleven die voldoen aan een 8-tal criteria:

  • Het is neutraal terrein. Je hebt geen uitnodiging nodig en iedereen mag binnenkomen.
  • Het is ongestructureerd. Je kunt komen en gaan wanneer je wilt.
  • Het is niet duur.
  • Het is een plek om te praten. Gesprekken voeren de boventoon, maar spelletjes zoals schaken en mahjong komen ook veel voor.
  • Het is vlakbij je huis of werkplek. Idealiter kun je naar je derde plek lopen.
  • Er zijn vaste klanten, maar ook vreemden zijn hier niet misplaatst.
  • Geklets, grapjes en plagerijen horen bij een ‘derde plek’.

Ooit spraken Londense makelaars hun klanten niet aan op kantoor, maar bij een kop koffie in het lokale koffiehuis. Dat idee, dat handel en ontmoeting verweven zijn, leeft vandaag weer op in onze wijken — waar handelspanden en cafés opnieuw kunnen transformeren tot plekken van verbinding. En zo misschien een nieuw leven in de buurt brengen en een nieuwe functie geven aan handelspanden en cafés die dreigen te verdwijnen.

Leegstaand, onbewoond en ongeschikt is… onbemind

Toen we het pand vonden – een leegstaand handelspand in Kristus-Koning (Brugge) – was het liefde op het eerste gezicht. Toch voor wie potentieel ziet in puin. Deels onbewoonbaar verklaard, maar met structuur en mogelijkheden. De rentetarieven bij de bank bleven stijgen toen we ons verhaal deden: een handelspand, experimenteren met ruimte…maar een kantoor voor mijn zelfstandige onderneming, met woningen erboven. Dat zagen ze zitten. Ik leerde dus af en toe zwijgen over mijn dromen. Zolang ik met Inesights projecten kan blijven doen, klaagt niemand en kan ik verder investeren in het voorbereiden van mijn sociale, creatieve en maatschappelijke invullingen.

Het pand is klein maar haalbaar. Goed gelegen als lange termijninvestering. En ook al intrigeren leegstaande handelspanden in dorpscentra me het meest, geeft een pand in de rand van een stad de mogelijkheid om eerst te focussen op een werkende invulling en een connectie met het vele leven dat er al is. Om dan ook uit te vliegen naar omgevingen waar meer werk is aan de omgeving.

Slow civic entrepreneurship

Maar zo’n droom en investering vraagt tijd. We kochten het pand in februari 2024 en zijn nu stilaan klaar voor een voorzichtige start. Verbouwen, plannen, hergebruik waar mogelijk en dat tegelijk met het runnen van een gezin en zelfstandige onderneming. Het is al pittig geweest. En een realitycheck op vlak van circulair bouwen. Ook al vonden we de ramen voor €30 tweedehands, de installatie ervan vroeg vakmanschap. Andere circulaire ambities bleken moeilijker haalbaar, bij gebrek aan lokale opslag en aanbod. En wat circulair is, is duurder. En tijd die kruipt in het verbouwen van dit pand, kon niet gaan naar prospectie en projecten. Het is dus een zoektocht: tussen ideaal en realiteit. Tussen circulair en werkbaar. Tussen concept en concrete uitvoering. Elke euro winst in mijn bedrijf gaat naar dit pand. Want dit is mijn toekomstig experimenteerpotje voor onbestemde ruimte die een plek wordt waar ideeën en mensen kunnen groeien. Een incubator voor circulair ondernemen en publiek geluk. Waar ik écht voor wil gaan in de toekomst.

Wat als het lukt?

Dan is Leopold niet zomaar een pand, maar een prototype. Voor hoe we kunnen omgaan met leegstand en bestaande gebouwen. Voor hoe we ruimte kunnen activeren als een mix en podium voor meerdere handelaars en ondernemers. Tot ze rendabel genoeg zijn om uit te vliegen naar andere plekken in de buurt. Hoe we ook andere functies kunnen mixen, om zo ook voor investeerders en eigenaars opnieuw interessanter te worden dan woningen en appartementen. En vooral, voor meer ontmoeting, sociaal en circulair ondernemerschap én publiek geluk in de buurt. Voor hoe publieke, private en persoonlijke doelen kunnen samenkomen.

Mijn droom? Dat deze aanpak anderen inspireert. Dat we leegstaande handelspanden niet langer zien als verlies, maar als kans. En dat we meer mensen ruimte kunnen geven om hun ideeën tot leven te brengen.

Want ruimte is nooit neutraal. Ze maakt dingen mogelijk — of onmogelijk. En soms heb je gewoon een plek nodig om te kunnen starten.

Binnenkort komt de oproep om mee te doen. Ben je een sociaal, circulair of buurtgericht ondernemer op zoek naar een handelsruimte in Brugge? Of heb je interesse in het activeren van buurtprojecten. Blijf dan zeker volgen. Dan heb ik binnenkort nieuws voor je!

Wil je op de hoogte blijven van Leopold, of meedoen aan de zoektocht naar andere vormen van ruimtegebruik?

👉 Volg mijn updates via Inesights Stories of growroots.be
📬 En stuur me gerust een bericht als jij ook een plek, idee of uitdaging hebt waar ruimte het verschil kan maken.