Beter samenwerken, belangrijker dan ooit

We zitten midden in een tijd van maatschappelijke transitie. Klimaat, dilemma’s rond ruimtegebruik, zorg, eenzaamheid, samenleven zijn geen geïsoleerde vraagstukken meer. Ze zijn onderling verbonden en te groot voor individuele organisaties om alleen aan te pakken. Toch blijft het systeem gericht op losse projecten, individuele prestaties en tijdelijke subsidies per thema. Het gevolg? Veel energie, tijd en geld gaan verloren in samenwerkingen die vastlopen of verdampen.

Uit onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de projecten faalt, vaak door gebrekkige samenwerking, onduidelijke doelen en slechte opvolging. Minder dan 1 op 10 grote projecten wordt op tijd, binnen budget en met de beloofde voorbeelden opgeleverd (Flyvbjerg, How Big Things Get Done (2023) – Boek). De meeste grote projecten falen systematisch, en dat is geen toeval. “Projects don’t go wrong because people are stupid. They go wrong because people are human — and systems are broken.”

Dat is geen buikgevoel — het wordt bevestigd door data. Zo blijkt uit een recente OECD-enquête bij mission-driven innovatoren uit 29 landen dat:

  • Slechts 25% van de respondenten aangaf te werken met duidelijke, gedeelde doelen.
  • Slechts 11% had een robuust systeem voor opvolging, evaluatie en leren.
  • Een opvallende 80% gaf aan dat het ontbreken van coördinatie tussen actoren een van de grootste obstakels is voor echte impact.

Zonder gedeelde visie, een levendig proces en structurele verankering raken veel samenwerkingen dus niet verder dan goede bedoelingen.

Solo-slim?

We blijven dus in een logica van geïsoleerde impact hangen: elke organisatie probeert apart iets te doen, maar zonder hefboom, zonder verbinding, en zonder duurzame verandering en verankering. Zeker in domeinen waar samenwerking net de sleutel zou kunnen zijn: wijkontwikkeling, armoedebestrijding, verbinding, circulaire economie, welzijn, placemaking.

Waarom het fout loopt: drie voorbeelden uit de praktijk

Geen gedeelde visie, wél veel agenda’s

Zo kan het gaan: in een stadswijk met leegstand probeert een lokaal projectteam zorgaanbieders, handelaars en bewoners samen te brengen rond één gedeelde plek. Maar iedereen heeft andere plannen — een commercieel concept, een sociaal restaurant, een jeugdwerking. Zonder gedeeld kompas wordt het een optelsom van belangen, geen gedeeld verhaal. Vergelijk het met het Oosterweelproject, waar jarenlang overleg plaatsvond zonder échte gezamenlijke visie tussen overheden, burgers en actiegroepen. Pas na intensieve dialoogprocessen zoals de Antwerpse burgerbevraging kwam er beweging — al blijft de zoektocht naar gedeelde richting complex.

Structuur zonder energie

Een netwerk voor buurtgerichte zorg wordt gelanceerd door lokale overheden en zorgorganisaties. De structuur staat: stuurgroep, charter, een nieuw logo. Maar de energie blijft uit. De samenwerking is top-down gestart, zonder ruimte voor echte betrokkenheid of informele ontmoeting. Een bekend voorbeeld op grotere schaal is het Nederlandse programma ‘Langer Thuis’, dat ondanks goede intenties vaak stokt op versnippering en gebrek aan samenwerking met het sociaal weefsel van buurten. Formeel bestaat het netwerk, maar het mist een kloppend hart.

Geen verankering

In een participatief placemaking-traject richten bewoners tijdelijk een levendig buurtplein in. Er is veel enthousiasme — maar zodra het projectgeld op is en de ondersteuning weg, valt alles stil. Geen afspraken, geen eigenaarschap, geen vervolg. Ook de tijdelijke ‘living labs’ in Europese steden botsen vaak op dit probleem: ze genereren innovatieve ideeën, maar blijven losstaand als er geen afspraken zijn over opvolging, beheer of beleidsverankering. Zonder wortels waait het weg.

Wat dan wél werkt: samenwerken met hoofd, hart en wortels

Uit de OECD-studie blijkt dat succesvolle samenwerking staat of valt met drie dingen: gezamenlijke doelen, ruimte voor co-creatie en structurele verankering. Precies die drie vormen ook het fundament van de trajecten die ik begeleid:

Hoofd – een gedeeld kompas.
Een gedeelde toekomstvisie die richting geeft aan gezamenlijke inspanningen is noodzakelijk. Wat willen we samen bereiken dat we alleen nooit voor elkaar krijgen? Denk aan een wijk die inzet op herbestemming van leegstaande panden, niet als einddoel, maar als hefboom voor ontmoeting, ondernemerschap en welzijn. En daarvoor is een ruime samenwerking nodig. Met de gemeente, met handelaars, met ondernemers, met (sociale) tewerkstelling, met bewoners,…

Hart – een proces dat leeft.
Verbinding, vertrouwen en energie ontstaan niet in vergaderzaaltjes, maar in actieve, dynamische processen. Samenwerking moet ruimte bieden voor echte inbreng en leren, niet alleen structuur en planning. Zoals ook in de OECD-studie benadrukt: zonder betrokkenheid van mensen op de werkvloer en in de gemeenschap blijft verandering oppervlakkig.

Wortels – het partnerschap verankeren.
Duidelijke afspraken, gedeelde waarden en gezamenlijke acties zijn nodig om resultaten duurzaam te verankeren. Begin klein, maar zorg dat er groei mogelijk is. Zorg dat er een basis is voor continuïteit, ook als het projectgeld op is.

Samenwerken is geen bijzaak — het is de strategie

De uitdagingen van vandaag vragen niet om méér projecten, maar om betere samenwerkingen. Volgens studies zijn het niet technische barrières, maar relationele en structurele knelpunten die innovatie tegenhouden. Meer dan 70% van de respondenten vraagt om ondersteuning bij het opbouwen van gedeeld eigenaarschap, het verbinden van partners en het ontwerpen van participatieve processen.

We hebben dus geen gebrek aan ideeën — maar aan de condities om ze samen waar te maken.

Daarom geloof ik dat samenwerking zelf dé innovatie is die we nu nodig hebben. Niet als een bijzaak. Maar als kern van onze aanpak. Niet als extra vergaderlaag. Maar als houding. Met hoofd, hart en wortels.

Ik nodig je uit…

Deze ‘Inesights Stories’ zijn een uitnodiging om mee te volgen, mee te groeien, mee te leren, mee te delen — en misschien ook: om mee te doen. Want dit werk doen we nooit alleen. We hebben elkaar nodig. Lokale lef, collectieve ambitie en nieuwe manieren van samenwerken. Ben jij iemand met ideeën, ruimte of vragen? Heb je plannen die impact kunnen maken, maar zoek je een manier om ze te laten landen?

Laten we elkaar ontmoeten. Want het volgende grote ding? Dat begint bij één plek, één idee, en een paar mensen die ervoor willen gaan.

Met hoopvolle groeten,

Ine