De belofte van collectieve impact voor wie verandering wil die blijft.

Iedereen wil vooruit, maar niemand geraakt er door

De laatste jaren hoor je het steeds vaker: “We zijn met zoveel mensen en organisaties bezig, maar het blijft ploeteren.” “Er is wéér een nieuw project, maar dat lost het structureel niet op.” “Iedereen werkt goedbedoeld, maar naast elkaar – of zelfs tegen elkaar.”

Of het nu gaat over de wooncrisis, ruimtegebruik, welzijn, inclusie of klimaat: we zitten met complexe, onderling verbonden uitdagingen. Problemen waarvoor geen pasklare oplossing bestaat – en die dus ook niemand in z’n eentje kan oplossen.

En toch blijft het systeem gericht op individuele projecten, op prestaties van losse organisaties, op subsidieoproepen per thema, per jaar. We blijven in een logica van geïsoleerde impact hangen: elke organisatie probeert apart zijn steentje bij te dragen, maar mist de hefboom om écht iets te veranderen.

Waarom bestaande samenwerkingsvormen tekortschieten

Veel mensen denken: “maar we werken toch al samen?” Dat klopt – en tegelijk niet. Want wat vaak “samenwerking” heet, is zelden structureel of transversaal genoeg.

Enkele voorbeelden:

  • Fondsensamenwerkingen: financiers leggen geld samen voor hetzelfde probleem, maar zonder gedeelde aanpak of terugkoppeling naar elkaar.
  • Publiek-private partnerschappen: gefocust op één oplossing of product, vaak met gesloten logica en weinig ruimte voor andere actoren.
  • Multi-stakeholdergroepen: bijeenkomsten met veel goede wil, maar zonder mandaat, structuur of impactmeting.
  • Sociale netwerken: losse verbanden die snel schakelen, maar meestal beperkt blijven tot informatie-uitwisseling of tijdelijke acties.

Ze missen meestal wat nodig is voor echte systeemverandering…

Collectieve impact: wat het is – en waarom het werkt

Collectieve impact is een gestructureerde vorm van samenwerken waarin actoren uit verschillende sectoren zich langdurig engageren rond één gemeenschappelijk probleem. Vaak lokaal omdat daar de impact goed voelbaar en meetbaar is en omdat de betrokkenheid hier groter is. Elke succesvolle collectieve impactbeweging bevat deze 5 elementen:

  1. Een gedeelde agenda
    Iedereen werkt vanuit dezelfde definitie van het probleem én hetzelfde doel. Geen versnippering, geen vage visies, maar duidelijke richting. Niet iedereen hoeft hetzelfde te doen op dezelfde manier, maar alle draagt wel bij tot dezelfde koers.
  2. Gedeelde meetsystemen
    Niet elk zijn eigen dashboard of rapport, maar gezamenlijk leren: wat werkt, wat niet, wat groeit, waar sturen we op, waar gaan we samen voor.
  3. Elkaar versterkende activiteiten
    Geen eenheidsworst, wel ieder zijn sterkte inzetten op een manier die de andere versterkt. De problemen zijn met elkaar geconnecteerd, de oplossingen dus ook.
  4. Continue communicatie
    Niet alleen aan het begin of op evaluatiemomenten. Regelmatig, eerlijk en gestructureerd overleg om vertrouwen op te bouwen, de voortgang op te volgen, acties te delen…en dus te versterken.
  5. Een ondersteunende backbone-structuur
    Geen coördinatie “erbij doen”, maar een klein team dat fulltime zorgt voor coördinatie, verbinding, communicatie, rapportage en ritme. Zonder backbone geen collectieve impact. Dit is geen overhead, dit is het fundament. Met een stevige backbone is er minder frictie, meer uitwisseling, meer versterking, meer richting en meer impact.

“De verwachting dat samenwerking kan plaatsvinden zonder ondersteunende infrastructuur is de voornaamste reden waarom collectieve initiatieven falen.”

Deze aanpak werkt niet omdat er één leider is, maar net omdat niemand alles moet dragen – en iedereen bijdraagt aan het geheel.

Enkele voorbeelden

Shape Up Somerville (VS), Massachusetts werd samengewerkt aan het thema gezondheid en obesitaspreventie bij kinderen. Gemeente, scholen, ouders, zorgverleners en lokale restaurants werkten samen rond gezondere voeding en beweging. Er was een duidelijke gedeelde agenda, gezamenlijke meting (BMI, eetgewoonten), en coördinatie via de stad. Hierbij was een meetbare daling van obesitas bij kinderen. Meer informatie.

Strive Partnership (VS) in Cincinnati, Ohio werkten meer dan 300 organisaties samen aan betere onderwijskansen voor jongeren — van kleuterschool tot werk. Vanuit een gedeelde visie op succes, gedeelde data, coördinatieplatforms verbeterden 34 van de 53 indicatoren van onderwijssucces. Meer informatie.

Waarom dit geen modewoord is, maar systeemverandering

We leven in een tijd waarin het vaak voelt alsof niets echt werkt, en alles tijdelijk is. Collectieve impact is geen wondermiddel, maar wel een manier om dat gevoel te keren.

Want het is gestoeld op iets eenvoudigs: vertrouwen, gedeelde verantwoordelijkheid en de moed om het samen anders te doen. Het is een aanpak voor adaptieve problemen – de moeilijke problemen waar geen enkele organisatie of overheid alleen een antwoord op heeft. En het vraagt om een nieuwe cultuur: waarin je niet vraagt “wat is mijn project?”, maar “wat kan ik bijdragen aan ons gezamenlijke doel?” En om een goeie begeleiding. Veel collectieve ambities stranden omdat ze structuur missen of een neutrale partner die het proces bewaakt, ze raken verzand in losse projecten zonder samenhang en vooral, ze blijven afhankelijk van 1 trekker of subsidie. Daarom is het belangrijk om samen te investeren in dergelijke agenda en ondersteuning. Tijd, energie en middelen. Zodat deze écht renderen in plaats van verloren gaan in goeie bedoelingen.

Waarom ik in dit model geloof

Ik word al jaren aangetrokken tot rollen waarin ik mee wil bouwen aan maatschappelijke verandering. Maar telkens botste ik op de grenzen van het systeem. Als burger die met een toekomstidee voor een Brede school naar de stad trok, kon ik al snel als ‘burger en betrokken moeder’ niet meer deelnemen. Als coördinator van het Toekomstplatform Brugge zag ik hoe enthousiaste ideeën van burgers stukliepen op beleidsregels, procedures of politieke voorzichtigheid.
Als consultant word je dan tenminste ingehuurd voor een duidelijk afgebakende opdracht. Maar de keerzijde: de opdrachtgever bepaalt de spelregels, de scope, het tempo.
En als sociaal ondernemer weet je soms niet of je nu netwerker, vrijwilliger of halfbetaalde idealist bent.
Kortom: ik dacht vaak aan opgeven. Trek je plan met maatschappelijke verandering…

Tot ik het Collective Impact Framework ontdekte. Het was een echt aha-moment. Omdat het geen grote theorie of structuur met strakke statuten bood. Omdat het verhelderde waarom het zo vaak niet werkt in de huidige structuren — en hoe het wél kan. Want: dit framework is uitermate geschikt voor de lokale uitdagingen van vandaag.

Collective Impact werkt wanneer:

  • Het probleem systemisch is — denk aan sociale cohesie, jeugdwelzijn, circulair ruimtegebruik, betaalbaar wonen, kansarmoede, ondernemerschap, mobiliteit…
  • Er geen duidelijke eigenaar of trekker is, maar wél veel partijen met (gedeelde) impact
  • Sectoren elkaar beïnvloeden maar elkaar nauwelijks ontmoeten. Ook wanneer de gemeenschap of burgers betrokken zijn.
  • Samenwerking stroef loopt door botsende belangen, logica’s, procedures
  • Energie verloren gaat aan structuren in plaats van acties
  • Bestaande subsidies, projecten of beleidslijnen maar fragmenten van het verhaal aanpakken
  • Er wel draagvlak en energie is, maar geen plek of proces om die krachtig te bundelen

Wat als we niet méér, maar béter samenwerken?
Wat als we onszelf een nieuw kader geven — licht, verbindend en doelgericht?

Daarom start ik in Brugge. Met ruimte als hefboom. Ik help lokale partners om collectieve initiatieven op te zetten die vertrekken vanuit een gedeelde agenda, elkaar versterkende acties, gedragen ondersteuning en collectieve leer- en financieringsmodellen. Niet als neutrale buitenstaander, maar als bondgenoot met ervaring in beleid, praktijk én burgerinitiatief. Maar deze ervaring wil ik ook delen buiten Brugge. Ik geloof dat we zo slapende dorpskernen kunnen activeren, zorgende gemeenschappen kunnen creëren, lokale veerkracht versterken en de contouren van een nieuwe samenleving tekenen — eentje die werkt voor mensen en ideeën. Samen op weg naar meer glokale impact.

Welke uitdagingen zouden volgens jou allemaal aangepakt kunnen worden met dit framework?

Meer lezen?